Art. 9 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 1924/2006[1] wyodrębnia szczególną kategorię oświadczenia żywieniowego – tj. oświadczenie porównawcze.
Zgodnie z ww. przepisem, porównanie zawarte w oświadczeniu powinno dotyczyć:
- tej samej ilości żywności tej samej kategorii pod kątem różnicy w obrębie składników odżywczych[2] bądź wartości energetycznej (art. 9 ust. 1 rozporządzenia nr 1924/2006);
Przykład: oświadczenie żywieniowe dotyczące obniżonej zawartości cukru w budyniu waniliowym marki X w stosunku do innych standardowych budyniów waniliowych wiodących marek na rynku.
Objaśnienie: Porównanie z ww. przykładu dotyczy składnika odżywczego (cukru) w standardowych budyniach waniliowych z cukrem obecnych na rynku. Porównanie musi dotyczyć tej samej ilości produktu, czyli np. ilości cukru w 100g budyniu przygotowanego zgodnie z instrukcją podaną przez producenta.
UWAGA: Art. 9 ust. 1 wyraźnie wskazuje, iż przedmiotem oświadczenia żywieniowego porównawczego są składniki odżywcze bądź energia. Porównanie dotyczące „innych” cech produktów (np. masy netto) nie będzie więc oświadczeniem żywieniowym porównawczym.
- porównania składu danego środka spożywczego z szeregiem innych produktów żywnościowych tej samej kategorii, która nie ma składu pozwalającego na umieszczenie takiego oświadczenia, w tym żywności innych marek (art.9 ust. 2 rozporządzenia nr 1924/2006).
Przykład: niemożliwe będzie umieszczenie oświadczenia żywieniowego porównawczego, odnoszącego się do obniżonej zawartości cukru w budyniach waniliowych, których skład spełnia wymogi dla zastosowania oświadczenia żywieniowego „o obniżonej zawartości cukru” .
Objaśnienie: Art. 9 ust. 2 rozporządzenia nr 1924/2006 wskazuje na konieczność dokładnego ustalenia grupy referencyjnej, z którą porównujemy produkt, w którego oznakowaniu znajdzie się oświadczenie porównawcze. Przepis mówi o „szeregu produktów”, gdyż może się zdarzyć, że porównanie do jednego, innego produktu nie będzie reprezentatywne dla produktów obecnych na rynku. Identyfikacja „szeregu produktów” wymaga więc analizy rynku produktów tej samej kategorii.
Należy zauważyć, że oświadczenie porównawcze jest oświadczeniem żywieniowym. Zgodnie więc z już przytaczanym art. 8 rozporządzenia nr 1924/2006, możliwe jest stosowanie w ich przypadku tylko oświadczeń, które zostały umieszczone w Załączniku do ww. rozporządzenia.
W praktyce jest to równoznaczne z możliwością stosowania jedynie porównań w obrębie poniższych oświadczeń, które zostały wymienione w Załączniku:
- o podwyższonej zawartości [nazwa składnika odżywczego];
- o obniżonej zawartości [nazwa składnika odżywczego];
- zmniejszona wartość energetyczna;
- lekki.
Rozporządzenie w sposób bardzo lakoniczny formułuje warunki stosowania oświadczeń żywieniowych porównawczych, co wiązało się z licznymi problemami z ich praktycznym zastosowaniem. Ww. wątpliwości zostały zaadresowane przez Stały Komitet ds. Łańcucha Żywnościowego i Zdrowia Zwierząt[3] (dalej: „Komitet”).
Komitet zauważył i doprecyzował następujące kwestie w zakresie stosowania oświadczeń żywieniowych porównawczych:
- rozporządzenie nr 1924/2006 nie definiuje pojęcia „kategorii” żywności. Należy więc uznać, że przedmiotem porównań powinny być produkty żywnościowe należące do grup produktów podobnych pod kątem składu odżywczego, np. „mleko” lub „sery”. Kategoria nie może być rozumiana w sposób zbyt szeroki (np. „produkty mleczne”)[4];
- żywnością podobną mogą być produkty alternatywne np. masło i margaryna będące produktami tłuszczowymi[5];
- produktami referencyjnymi są określone produkty markowe będące reprezentatywne dla swojej kategorii tj. posiadające reprezentatywny skład[6];
- oświadczeń porównawczych „o obniżonej zawartości” nie powinno się stosować w odniesieniu do produktów, w których co prawda jest zachowane kryterium 30% różnicy, ale nie będzie to miało znaczenia dla całkowitej spożywanej ilości danego składnika odżywczego (np. nie można stosować „o obniżonej zawartości tłuszczu” dla chleba);[7]
- dla oświadczeń „o podwyższonej zawartości” oprócz warunków stosowania określonych w Załączniku dla tego oświadczenia, powinny mieć zastosowanie również warunki dla oświadczenia „Źródło”[8];
- konieczne jest wskazanie różnicy w ilości danego składnika odżywczego. Może być ona wyrażona procentowo, np. „lekki – 50% mniej cukru”[9];
- Jeśli składnik odżywczy zostanie usunięty ze składu produktu, informacja o tym może zostać wskazana poprzez oświadczenie odnoszące się do braku składnika odżywczego, np. „lekki – bez cukru”[10]
- Sformułowania. „tak wiele jak” (oraz te o równoznacznym brzmieniu) nie stanowią oświadczeń porównawczych, ponieważ nie odnoszą się do różnicy. Ponadto, są niedozwolone, bowiem nie ma oświadczeń o takim brzmieniu w Załączniku do rozporządzenia nr 1924/2006.[11]
Przykład oświadczenia porównawczego:
50 % mniej cukru**
**Min: 50 % cukru mniej w porównaniu do wiodących marek galaretek o smaku malinowym z cukrem. Stan na wrzesień 2024.
[1] „1. Bez uszczerbku dla dyrektywy 84/450/EWG można dokonywać jedynie porównań żywności należącej do tej samej kategorii, z uwzględnieniem zakresu różnych rodzajów żywności w tej kategorii. Podaje się różnicę w ilości danego składnika odżywczego lub wartości energetycznej, a porównanie dotyczy tej samej ilości żywności. 2. Porównawcze oświadczenia żywieniowe porównują skład danej
żywności z szeregiem innych produktów żywnościowych tej samej kategorii, która nie ma składu pozwalającego na umieszczenie takiego oświadczenia, w tym żywności innych marek.”
[2] Zgodnie z art. 2 ust. 2 lit. s) rozporządzenia nr 1169/2011: „składnik odżywczy oznacza białko, węglowodany, tłuszcz, błonnik, sód, witaminy i składniki mineralne, wymienione w pkt 1 części A załącznika XIII do niniejszego rozporządzenia, oraz substancje, które należą do jednej z tych kategorii lub stanowią jej składniki”
[3] Wskazówki dotyczące wdrażania rozporządzenia nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 roku w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności: https://www.gov.pl/attachment/a3a87a04-f298-4e51-977c-24c980e3ee8e (dalej „Dokument Komitetu”);
[4] Rozdział II.2.1 Dokumentu Komitetu;
[5] Jw.;
[6] Rozdział II.2.2 Dokumentu Komitetu;
[7] Rozdział II.2.3 Dokumentu Komitetu;
[8] Jw.;
[9] Rozdział II.2.4 Dokumentu Komitetu.
[10] Rozdział II.2.4 Dokumentu Komitetu.
[11] Rozdział II.2. Dokumentu Komitetu.
Monika Łazarowicz – Szoszuk, prawniczka, aplikantka adwokacka